یكی از معروفترین سوغات اصفهان گز میباشد مواد اولیه این شیرینی مطبوع و مشهور كه گزانگبین باشد، در اطراف این شهر به عمل میآید.
گز انگبین ریشة گیاهی به نام بته یا درخت گز است. ارتفاع این درخت كوهستانی حداكثر به دو متر میرسد و بیشتر در مناطق خوش آب و هوای بختیاری و خوانسار در دامنه كوهها به عمل میآید.
در اواخر تابستان محصول این درخت آماده برداشت میشود و دانههای برّاق و زرد رنگی مثل دانة ارزن از ساقههای این درخت بیرون میزند. در این هنگام صاحبان درختان گز باید محصول را، قبل از اینكه ریزش بارانهای پاییزی شروع شود، برداشت كنند.
جهت برداشت محصول، پوست دباغی شدة گوسفند را – كه تمیز و سفید میباشد و به آن دباله میگویند – زیر درختچه پهن میكنند سپس با چوب سر كجی كه به همین منظور تهیه شده و آن را دگنك مینامند، به تنة درخت ضربه میزنند تا دانههای ارزن مانند، از بدنة درخت جدا شده و داخل دباله بریزد. این گزها ناخالص و با برگ و مواد دیگر مخلوط است كه برای تمیزكردن آن از غربال آهنی كه به همین منظور ساخته شده استفاده میشود و آن مواد ناخالص را غربال میكنند تا دانههای گز از سوراخهای غربال عبور كرده و مواد اضافی در غربال باقی بماند. در طول سال بالغ بر ده مرتبه این كار تكرار میشود كه هر چه بیشتر تكرار شود، نوع محصول بعدی نامرغوب میگردد و محصول بار اول به صورت گل و از همه مرغوبتر است. مواد اضافی كه در غربال باقی میماند هم، مصارف مختلف دارد. از جملة آن مواد، گز علفی است كه در پزشكی استفاده میشود. اما دانههای گز اصلی كه در كیسهها جمعآوری میشود بسیار گرانبها و مادة اصلی به شمار میآید. چنانچه قبل از برداشت محصول بارندگی بشود، از مرغوبیت گز خواهد كاست و اگر تعداد بارش بارانها زیاد باشد در آن سال، محصول قابل استفاده نمیباشد.
برای تهیه گز مرغوب نیمی از مواد مصرفی، دانههای گز گیاهی و نیمی دیگر شكر و مغز پسته و یا بادام و مواد دیگر استفاده میشود. گاهی هم بنا به سفارش متنفذین مادهای به نام شیر خشت به گز اضافه میشود و حتی به جای آب خالص در آن آب هندوانه میریختند. این نوع گز سفارشی و مخصوص بوده كه برای پادشاهان و رؤسای ممالك دیگر به عنوان سوغات فرستاده میشده و در بازار یافت نمیشد. اما گز بسیار مرغوب به علت كمبود و گرانی ماده اولیه، كمتر تهیه می شود. این روزها گز فروشیها برای پایین نگه داشتن قیمت، از ماده دیگری به نام بادكا كه از سیب زمینی تهیه میشود، به جای گز گیاهی استفاده میكنند. اما این گز به هیچ وجه طعم و لطافت گز اصلی را ندارد. نوع دیگر گز كه در جعبههای كوچك فلزی به فروش میرسد، گز انگشت پیچ است كه در آن از مغز پسته و بادام استفاده نمیكنند تا سالخوردگان به راحتی آن را تناول نمایند.