در این گزارش ابتدا مستندات قانونی مربوط به فعالیت تشکلها آورده شده است. اینکه جایگاه تشکلها (و یا به تعبیر قانون تجارت موسسات غیر تجاری) در قوانین و مقررات کشور چیست. سپس به فرایند ثبت یک تشکل در اتاق خواهیم پرداخت و بعد از آن فرآیند ثبت صورتجلسات تشکلها در سامانه ثبت مورد بررسی قرار خواهد گرفت و موانع و مشکلات آن بیان میشود.
مبانی قانونی ثبت تشکلها
بر اساس اصل۲۶ قانون اساسی احزاب، جمعیت ها، انجمن های سیاسی و صنفی و انجمن های اسلامی یا اقلیت های دینی شناخته شده آزادند مشروط به اینکه اصول استقلال، آزادی، وحدت ملی، موازین اسلامی و اساس جمهوری اسلامی را نقض نکنند. علی رغم صراحت این ماده مبنی بر فعالیت انجمنهای صنفی، در شهریور ۱۳۶۰ قانون فعالیت احزاب، جمعیت های سیاسی و صنفی و انجمن های اسلامی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. به موجب این قانون، برای نحوه و چگونگی فعالیت احزاب و انجمن ها تکالیفی مقرر شد. در این قانون وزارت کشور و به ویژه کمیسیون ماده ۱۰ این قانون (موسوم به کمیسیون ماده ۱۰ احزاب) به عنوان مجری تعیین شده بود.
تا پیش از این موارد، در خصوص موسسات غیر تجاری در مواد ۵۸۴ و ۵۸۵ قانون تجارت مصوب ۱۳۱۰ آمده است تشکیلات و مؤسساتی که برای مقاصد غیر تجارتی تأسیس شده یا بشوند از تاریخ ثبت در دفتر ثبت مخصوصی که وزارت عدلیه معین خواهد کرد شخصیت حقوقی پیدا می‌کنند و شرایط ثبت مؤسسات و تشکیلات مذکور در ماده فوق به موجب نظامنامه وزارت عدلیه معین خواهد شد. در آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و مؤسسات غیر تجاری مصوب ۱۳۳۷ ذکر شده است که مقصود از تشکیلات و مؤسسات غیرتجارتی مذکور در ماده ۵۸۴ قانون تجارت کلیه تشکیلات و مؤسساتی است که برای مقاصد غیرتجارتی از قبیل امور علمی یا ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می شود اعم از آنکه مؤسسین و تشکیل دهندگان قصد انتفاع داشته یا نداشته باشند. در ماده ۳ این آیین نامه تکلیف ثبت موسسات غیرتجاری، به منظور ایجاد شخصیت حقوقی اداره ثبت شرکتها تعیین شده است و امری مشخص و بر اساس قانون تجارت است.
در سال ۱۳۷۳ و با اصلاح موادی از قانون اتاق بازرگانی و صنایع و معادن جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۶۹ ، تشکیل سندیکاهای تولیدی، اتحادیه های صادراتی و وارداتی و انجمن های خدماتی در زمینه فعالیتهای بازرگانی صنعتی، معدنی و خدماتی نیز به وظایف و اختیارات اتاق ایران اضافه گردید و در این راستا انجمن مدیران صنایع در سال … در اتاق ایران به ثبت رسید و علاوه بر وزارت کشور، اتاق ایران نیز اقدام به صدور مجوز فعالیت برای انجمن نمود. این روند تا سال ۱۳۹۵ و تا پیش از ابلاغ قانون نحوه فعالیت احزاب و گروههای سیاسی ادامه یافت و با ابلاغ این قانون در آذرماه سال ۹۵ موضوع تشکلهای صنفی و تخصصی از قانون احزاب خارج شد. بنابراین تشکل ها و انجمن های صنفی و تخصصی که براساس قانون سال ۱۳۶۰، منحصرا از وزارت کشور و در قالب مصوبات کمیسیون ماده ۱۰، مجوز می‌گرفتند و فعالیت می کردند دچار یک خلا قانونی در این راستا شدند. اما انجمن مدیران صنایع به دلیل ثبت در اتاق ایران به فعالیت ادامه داد و در سال ۱۳۹۶ با برگزاری انتخابات فرایند ثبت توسط اتاق ایران انجام گرفته و نتایج در روزنامه رسمی منتشر گردید.
مراحل ثبت یک تشکل در اتاق
قوانین فوق مجموعه قوانین و مقرراتی بود که برای ثبت اولیه یک تشکل نیاز است و بر اساس این قوانین پروسه ثبت یک تشکل پیش میرود. حال به این موضوع پرداخته میشود که مراحل ثبت یک تشکل در اتاق چیست؟ تا با صدور مجوز توسط اتاق بتوان بر اساس مواد ۵۸۴ و ۵۸۵ قانون تجارت در اداره ثبت شرکتها دارای شخصیت حقوقی شد.
در نمودار زیر به نقل از معاونت امور تشکلها و مسئولیت اجتماعی اتاق تهران فرایند ثبت یک تشکل در اتاق تهران نشان داده شده است که به شامل مراحل زیر است:
- ارسال درخواست ثبت تشکلها با امضا هیات موسس به رئیس اتاق تهران
- بررسی اولیه توسط مدیر امور تشکلهای اتاق تهران
- تکمیل طرح توجیهی و ارائه مدارک مورد نیاز توسط تشکل (کپی کارت بازرگانی یا عضویت اتاق تهران اعضا اولیه، مجوز فعالیت در حوزه مربوطه)
- بررسی مدارک در واحد تشکلها
- طرح در نشست هیات رئیسه اتاق تهران
- ارسال مستندات و اعلام موافقت اتاق تهران به اتاق ایران
- صدور موافقت اصولی توسط اتاق ایران
- ایجاد دبیرخانه موقت جهت انجام فراخوان، ثبت نام و برگزاری مجمع عمومی موسسین
- درج آگهی فراخوان عمومی در روزنامه کثیرالانتشار
- تدوین پیش نویس اساسنامه
- برگزاری مجمع موسسین
- تصویب اساسنامه، انتخاب هیات مدیره و سایر تصمیمات لازم
- برگزاری جلسه هیات مدیره و تعیین سمتها
- ارسال صورتجلسه مجمع موسسین و هیات مدیره به اتاق تهران و اتاق ایران
- ثبت تشکل در اداره ثبت شرکتها
- صدور پروانه توسط اتاق تهران
در خصوص موارد ۱۵ و ۱۶ و ثبت تشکل در اداره ثبت شرکتها این نکته قابل ذکر است که در ثبت تشکل اقتصادی در اداره ثبت منوط به صدور مجوز اتاق است و در سامانه مربوطه در اداره ثبت و مستندات قانونی آن، به نامه شماره ۲۴۳۴/۴۲/ص مورخ ۱۷/۳/۱۳۹۳ مدیر حقوقی اتاق ایران اشاره شده است که بر اساس این نامه ثبت تشکلها و اتاقها و شوراهای مشترک زیر نظر اتاق و ورود اطلاعات به پایگاه اشخاص حقوقی و تولید شناسه ملی آنها در اختیار اتاق ایران است. همچنین با مراجعه به سامانه ثبت شرکتها و موسسات غیرتجاری (https://irsherkat.ssaa.ir/) ، دارا بودن مجوز ثبت از اتاق ایران به عنوان پیش نیاز ورود و ثبت تشکل است. به این ترتیب به نظر می رسد صدور پروانه توسط اتاق قبل از ثبت تشکل در اداره ثبت شرکتها رخ می دهد.
فرایند ثبت در اداره ثبت شرکتها
علاوه بر ثبت اولیه تشکل در اداره ثبت شرکتها، هر نوع تغییراتی در تشکلها نیز باید به اداره ثبت اعلام گردد. به این ترتیب نتایج برگزاری مجامع عمومی از جمله انتخابات و تصمیات مجمع نیز باید در سامانه ثبت شرکتها ثبت گردد تا مقدمه ای برای چاپ تغییرات در روزنامه رسمی فراهم گردد تا به استناد آن بتوان در نهادهای مالی فعالیت نمود.
ثبت در تغییرات در سامانه ثبت شرکتها شامل مراحل زیر است:
- اطلاعات شخصیت حقوقی
- اطلاعات جلسه
- تصمیمات جلسه
- وارد کردن اطلاعات اشخاص حاضر در جلسه شامل اطلاعات نام و نام خانوادگی، کد ملی، نام پدر و تاریخ تولد)
- وارد کردن سمت اشخاص حاضر در جلسه
- انتخاب روزنامه رسمی
- بارگذاری متن صورتجلسه
- پذیرش نهایی
- ارسال مدارک به صورت پستی
مهمترین مشکل این مرحله، استعلام بدهی مالیاتی افراد هیات مدیره است. چرا که بر اساس تبصره ۳ و ۴ ماده ۱۸۶ قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۱۳۹۴: سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است، اسامی مدیران موسسات و شرکتهایی که بدهی مالیاتی اعم از مالیات مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده دارند و همچنین اسامی هر یک از مدیران عامل و اعضای هیات مدیره موسسات و شرکتها که به علت صدور اسناد (صورتحساب) مبتنی بر انجام معاملات غیر واقعی در نظام اقتصادی از جمله امور مالی و مالیاتی کشور محکومیت قطعی یافته اند را به همراه مشخصات آنان به اداره ثبت شرکتها اعلام کند.
اداره مذکور موظف است ثبت شرکت یا موسسه به نام این اشخاص و همچنین ثبت عضویت آنها در هیات مدیره آن شرکت و سایر شرکتها و موسسات را برای بدهکاران مالیاتی منوط به تعیین تکلیف و اخذ مفاصاحساب مالیاتی از سازمان امور مالیاتی کشور کند.
در تخلف صدور اسناد (صورتحساب) مبتنی بر انجام معاملات غیرواقعی مندرج در این ماده نیز اداره ثبت شرکتها موظف است از انجام ثبت شرکت یا موسسه به نام اشخاص یاد شده و همچنین ثبت عضویت آنها در هیات مدیره آن شرکت و سایر شرکتها و موسسات به مدت سه سال خودداری کند. همچنین بر اساس تبصره ۴ : سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است فهرست اشخاص حقوقی را که طی پنج سال فاقد فعالیت تلقی می شوند به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اعلام کند.
سازمان مذکور مکلف است از تاریخ اعلام سازمان امور مالیاتی کشور ثبت هرگونه تغییرات در مورد این اشخاص را منوط به اخذ مفاصا حساب مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور کند.
نظرخواهی از تشکلها و مصاحبه در خصوص مشکلات و موانع پیش امده در فرایند ثبت در اداره ثبت
سوالاتی مطرح میشود که نیازمند همفکری و هم اندیشی فعالان اقتصادی است تا بتوان با پاسخ به آنها مطالب بعدی را تهیه و نگارش نمود. از جمله در خصوص مشکلاتی از قبیل اعلام بدهی مالیاتی، چکهای برگشتی اعضای هیات مدیره تشکلها و مسائل مرتبط با آنها و در نتیجه تایید نشدن نتایج برگزاری مجامع در سامانه ثبت و مشکلات بعدی برای ادامه فعالیت تشکلها
نتایج و سوالات مطرح شده:
- بر اساس اصل ۲۶ قانون اساسی و صراحت ان مبنی بر فعالیت انجمنهای صنفی نیازی به قانون دیگری نیست.
- تنها بر اساس قانون تجارت و برای ایجاد شخصیت حقوقی باید موسسات غیرتجاری در اداره ثبت شرکتها ثبت شوند که در حال حاضر نیز این امر توسط خود تشکلها صورت می گیرد.
- بر این اساس چه نیازی به ثبت تشکلها در مراجعی غیر از اداره ثبت است؟
- رابطه تشکلها و اتاق ها چیست؟
- دلایل بوجود آمدن اینگونه مشکلات چیست؟
- ایجاد گلوگله برای اعضا هیات مدیره تشکلها که اصولا وظایفشان مشارکت در فعالیتهای اجتماعی است چه معنای قانونی دارد؟
برای مشاهده متن کامل گزارش اینجا کلیک کنید