وضعیت کسب و کار در فصل دوم

براساس نتایج حاصل از پایش ملی محیط کسب وکار ایران در تابستان ۱۳۹۸ که از سوی اتاق ایران منتشر شده، رقم شاخص کل، ۰۷/ ۶ (نمره بدترین ارزیابی ۱۰ است) محاسبه شده که بهتر از وضعیت این شاخص نسبت به ارزیابی فصل گذشته (بهار ۱۳۹۸ با میانگین ۱۷/۶) است. همچنین این ارزیابی بیانگر آن است که از دید فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در این پایش، در اکثر استان‌ها وضعیت بیشتر مولفه‌های موثر بر محیط کسب وکار ایران در تابستان ۱۳۹۸ تا حدودی مساعدتر شده است. عدد شاخص در تابستان ۱۳۹۸ نسبت به فصل مشابه سال قبل (منفی۱۷/۵ درصد) مساعدتر شده است. لازم به ذکر است که این شاخص از طریق ادغام اطلاعات حاصل از مولفه‌های پیمایشی (۲۸ مولفه) و داده‌های مولفه‌های آماری (۴۲ مولفه) به نسبت ۸۰ و ۲۰ محاسبه شده است. البته عدد شاخص کسب وکار در سال ۹۵ برابر با ۸۵/۵ بوده که این در سال ۹۶ این رقم با اندکی بهبود به ۷۸/۵ کاهش یافته است. اما ارزیابی‌ها نشانگر این است که شاخص کسب وکار در سال ۹۷ برابر با ۶٫۳۳ بوده که به معنای بدتر شدن وضعیت کسب وکار نسبت به سال ماقبل خود است.

از سوی دیگر، براساس نتایج این پایش در تابستان ۱۳۹۸ وضعیت محیط کسب وکار در بخش «کشاورزی» در مقایسه با بخش‌های «صنعت و خدمات» نامناسب‌تر ارزیابی شده است. در بین رشته فعالیت‌های اقتصادی، رشته فعالیت‌های «سلامت انسان و مددکاری اجتماعی، اطلاعات وارتباطات وساختمان»، به ترتیب دارای بدترین وضعیت کسب وکار و رشته فعالیت‌های « فعالیت‌های خدماتی، خدمات مربوط به تامین جا و غذا و آبرسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیت‌های تصفیه» به ترتیب بهترین وضعیت کسب وکار را در مقایسه با سایر رشته فعالیت‌های اقتصادی درکشور داشته‌اند.

همچنین بر اساس نظریه عمومی کارآفرینی شین، شاخص ملی محیط کسب وکار ایران در تابستان ۱۳۹۸ عدد ۲۲/۶ (عدد ۱۰ بدترین ارزیابی است) به دست آمده، که بهتر از وضعیت این شاخص در ارزیابی فصل گذشته (بهار ۱۳۹۸ با میانگین ۲۹/۶) است. میانگین ارزیابی محیط اقتصادی عدد ۳۴/۶ است که در ارزیابی فصل گذشته عدد ۴۴/۶ حاصل شده بود و میانگین ارزیابی محیط نهادی (شامل محیط سیاسی، محیط آموزشی وعلمی، محیط فناوری و نوآوری، محیط حقوقی و ساختار دولت) عدد ۱۳/۶ است که در فصل گذشته عدد ۱۸/۶ ارزیابی شده بود. نگاه اجمالی نشان می‌دهد، همانند فصل گذشته محیط جغرافیایی با عدد ۲۸/۵ و محیط مالی با عدد ۵۸/۸ به ترتیب مساعدترین و نامساعدترین محیط‌ها بر اساس نظریه عمومی کارآفرینی شین بوده‌اند.

همچنین برای نخستین‌بار در پایش ویژه تابستان ۹۸ موانع و مشکلات محیط کسب وکار شرکت‌های دانش بنیان نیز استخراج شده است. اطلاعات به دست آمده بیانگر این است که پنج مشکل اولویت‌دار شرکت‌های دانش بنیان به ترتیب «بی ثباتی سیاست‌ها»، «قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب وکار»، «غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها»، «برداشت‌های سلیقه‌ای از قوانین و مقررات توسط ماموران محیط زیست، شهرداری، گمرک، بهداشت و…» و «وجود رقابت غیرمنصفانه شرکت‌ها و موسسات دولتی یا شبه دولتی در بازار» هستند. با این حال ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، برخی مشکلات این شرکت‌ها در مقایسه با سایر واحدهای اقتصادی کشور حادتر است.

وضعیت کسب وکار در استان‌ها

از سوی دیگر، براساس یافته‌های این طرح در تابستان ۱۳۹۸، استان‌های «سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی و البرز» به ترتیب دارای بدترین وضعیت محیط کسب وکار و استان‌های «آذربایجان غربی، گیلان و زنجان» به ترتیب دارای بهترین وضعیت محیط کسب وکار نسبت به سایر استان‌ها ارزیابی شده‌اند. قابل ذکر است که عدد شاخص برای حدود ۶۵ درصد استان‌های کشور از عدد شاخص ملی فضای کسب وکار کمتر بوده است. همچنین اختلاف عدد شاخص وضعیت محیط کسب وکار در بهترین و بدترین استان حداکثر معادل ۱۵/۱ واحد است که نشانگر عدم وجود تفاوت قابل توجه در وضعیت عدد شاخص استان‌ها نسبت به یکدیگر است.

مولفه‌های بد و خوب

همچنین براساس نتایج به‌دست‌آمده، فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در پایش تابستان ۱۳۹۸، سه مولفه، «غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات، دشواری تأمین مالی از بانک‌ها و بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر به کسب و کار» را نامناسبترین مولفه‌ها ارزیابی کردند. در مقابل سه مولفه «محدودیت دسترسی به حامل‌های انرژی مثل برق، گاز، گازوییل و..، محدودیت دسترسی به آب و محدودیت‌های دسترسی به شبکه تلفن همراه و اینترنت» را مناسبترین مولفه‌های محیط کسب وکار کشور نسبت به سایر مولفه‌ها ارزیابی کرده‌اند. البته نکته قابل ذکر در اینجا اینکه در ۴ دوره نخست اجرای این طرح، «دشواری تأمین مالی از بانک ها» به عنوان نامساعدترین مولفه کسب و کار ارزیابی شده بود، اما در ۸ دوره اجرا از پاییز ۱۳۹۶ تا تابستان ۱۳۹۸ غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات، نامساعدترین مولفه کسب و کار ارزیابی شده است.